Presentatie Yerke juniorboek en modelbootjeswedstrijd

,,Of het nu zo’n simpel bootje is of een groot vlot, als iets dat jíj gemaakt hebt blijft drijven en vooruit komt, geeft dat sowieso een kick”, zegt Guus Schweigmann. De Terschellinger staat te genieten langs de Skoatterlânske Kompanjonsfeart in Jubbega, waar zo’n dertig kinderen uit groep zeven en acht van de nabijgelegen obs De Feart hun kleine houten bootjes laten varen, die ze eerder in de week kunstig hebben beschilderd en hebben voorzien van een schroefrad en eventueel een zeil.

Precies dezelfde bootjes deelt de Maritieme Academie in Harlingen altijd uit op open dagen. Als je jouw rad en zeil net even slimmer bevestigt, kun je er verder mee komen dan je klasgenootjes. Sommigen bedenken bijvoorbeeld dat een twee opgewonden elastiekjes meer stuwkracht opleveren dan één. En niet voor niets kennen Schweigmann en collega-Sterke Yerke-bemanningslid Frits Riemersma vrijdagochtend de originaliteitsprijs toe aan het enige meisje dat een razeil gebruikte, dus een vierkant met de mast in het midden, in plaats van een driehoek ter linker- of rechterzijde van de mast. ,,Met een razeil ga je recht vooruit, met zo’n driehoekje altijd wat naar links of rechts”, doceert Riemersma.

Zaadje planten

De bootjeswedstrijd is maar een aardigheidje, een omlijsting voor de presentatie van de boeken Nee hast, ja kinst krije en Nee heb je, ja kun je krijgen van Thys Wadman (zie kader). Maar zo’n simpele activiteit kan wel nét het zaadje planten, weet Schweigmann. ,,Je kunt er donder op zeggen dat uit zo’n groep een stuk of drie, vier de komende dagen gaan pielen om hun bootje te perfectioneren. En dan weet je nooit wat er verder nog uit voortkomt. Bij ons begon het avontuur ook met een doodsimpel vlot voor op de Friese meren.”

Wat er na de bouw van die eerste Sterke Yerke in 1974 allemaal gebeurde zal mensen die de seventies bewust hebben meegemaakt nog wel voor de geest staan. De groep Leeuwarder schoolvrienden bouwt een tweede – stuk zeewaardiger vlot waarmee in 1976 Londen wordt bereikt. En drie jaar later vertrekt de Sterke Yerke III uit Harlingen om de Atlantische Oceaan over te steken. Hun bestemming Willemstad op Curaçao bereiken ze niet – het vlot loopt op de klippen voor Bonaire. Maar het avontuur van hun leven neemt niemand de vier opvarenden – naast Frits Riemersma en Guus Schweigmann de inmiddels overleden Chris Schweigmann en Leo van der Ploeg – nog af. Zes jaar later wordt het wrak gelicht, opgelapt en alsnog naar Willemstad gevaren.

De expeditie wordt uitgebreid verslagen in de pers. Niet alleen het verhaal van avontuur en kameraadschap spreekt enorm tot de verbeelding, de Yerkes krijgen ook een podium voor hun – destijds nog nauwelijks onderkende – boodschap dat het de verkeerde kant uitgaat met de zee. Met allerlei proefnemingen onderweg tonen ze aan dat het zeeleven zwaar te lijden heeft onder met name olievervuiling.

Sterke Yerke IV

De vriendschap tussen de bemanningsleden van de Sterke Yerkes I, II en III bloeit weer op als ze elkaar in 2011 weer treffen voor opnames van Andere Tijden. Al snel besluiten ze dat er een vierde vlot moet komen, niet als spelevaartuig voor gearriveerde babyboomers, maar als publiciteitsvehikel om aandacht te vragen voor de nieuwe bedreiging van het zeemilieu, de vervuiling door microplastics.

Deze maand loopt de Sterke Yerke IV van stapel op de werf SRF in Harlingen, daarna volgt een periode van afbouw in Leeuwarden en vanaf het voorjaar van 2022 is hij dan beschikbaar voor excursies met scholieren, die op de Waddenzee plasticvervuiling gaan meten. Zoiets zal hen sowieso bewust maken van het probleem en hopelijk ontvlamt bij sommigen dan de drive om oplossingen te bedenken, legt Wilfred de Jong uit. Hij is vicevoorzitter van de Stichting Behoud Erfgoed Sterke Yerke en opvarende van de eerste twee vlotten. ,,We benutten gouden combinatie van een bekend avontuur uit het verleden en een urgent probleem van nu. Ons verhaal is een geweldige binnenkomer bij potentiële sponsoren. We hebben totaal geen moeite om bedrijven aan ons te binden. En we verwachten dat ook scholen graag zullen aanhaken bij ons educatieproject, waarvoor we samenwerken met de Maritieme Academie en het Fries Schaapvaartmuseum.”

Yerke junior

Scholen krijgen heel veel externe lespakketten aangeboden, maar Yerke Junior, springt er wel uit, al zegt mede-ontwikkelaar Margreeth Themmen het zelf. ,,Het biedt aanknopingspunten bij vrijwel alle vakken van de basisschool. Biologie natuurlijk, maar ook een stukje natuurkunde – hoe kan het dat een vlot drijft? – aardrijkskunde – wat was de route van de Yerke III? – rekenen – de mannen moesten met een sextant hun positie bepalen – en lezen, want ze krijgen ons boek. En het verhaal is ook een kapstok voor gesprekken over toekomstdromen, vriendschap, doorzettingsvermogen…”

De kinderen uit Jubbega hangen in ieder geval alvast aan de lippen van Riemersma en Schweigmann. Wie niet aan de beurt is om zijn of haar bootje te water te laten, dromt om de mannen heen. Met name het tragische lot van scheepskat Hummel, die met kattenbak en al overboord sloeg, kan op verontwaardiging rekenen. ,,Waarom zetten jullie die niet binnen?” Riemersma droogjes: ,,We hadden geen binnen…” En papegaai Kokkie, die is toch gewoon naar land gevlogen? ,,Mmmnee, nooit meer iets van vernomen.”