Het is een maandagochtend, tegen elf uur. Een waterig zonnetje geeft het begin van de herfst aan. Op de SRF-werf in Harlingen krioelt het van de kerels die grote hallen in- en uitlopen. Ik moet bij de laatste hal aan de linkerkant zijn. Vlakbij het water.
Het is altijd even knipperen met de ogen als je zo’n enorme hal binnenloopt. De ogen moeten wennen aan de hoogte en het tegenlicht dat door de enorme deuren valt. Laag bij de grond liggen links twee keurig gelakte zwaarden en een aantal masten. Een briefje met daarop NAT geeft aan dat je eraf moet blijven. Rechts staat een tafel met rondom een aantal verweerde stoelen. Op die tafel kartonnen bekertjes vol achtergebleven laagjes koffie, een zakje bruine boterhammen en allerhande onbeduidende spullen. De tafel is verlaten. Hier wordt gewerkt.
Iets links van het midden is een enorm gevaarte zichtbaar. Wie het verhaal van de Sterke Yerke een beetje kent, zal het herkennen als een zeewaardig vaartuig passend bij het avontuur van de groep vrienden die in de jaren zeventig voor het eerst met een zelfgebouwd vlot de zee op ging. Dat avontuur behoort inmiddels tot het verleden. Wat hier gebouwd wordt, heet nog altijd een vlot, maar is nu voorzien van de meest moderne apparatuur om veilig op zee te kunnen varen. Het is meer en vooral geavanceerder dan de groep ooit had kunnen wensen. Volgend voorjaar gaat het project met dit zeewaardige vlot officieel van start. Je zou ook kunnen zeggen dat het avontuur gewoon doorloopt. Met de Sterke Yerke IV zal worden gevaren met als doel mensen, vooral jongeren, bewust te maken van de vervuiling van de (Wadden)zee. Daar moet iets aan gedaan worden en daar staat deze Sterke Yerke groep vierkant achter.
Wie Sterke Yerke zegt, zegt ook Johan Vos. Johan, inmiddels 69 jaar, is één van de mannen die in de jaren zeventig deel uit maakte van de bemanning van dat eerste vlot. En ook van de tweede en derde. Aan dit vierde vlot bouwt hij van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Wat bezielt die man?
‘Ik heb die helikopterview, ik weet hoe het werkt’
Nadat mijn ogen de ruimte hebben afgezocht, tref ik maar liefst zes mannen die de hoge trap naar het vlot op en af lopen. Soms duiken ze weg door luiken, dan duiken ze weer op. Johan Vos, gekleed in een makkelijk zittend kloffie en met witgrijze haren die doen denken aan een bekende historische uitvinder met dito bril, overlegt serieus met een ander die daarna met kabels aan de slag gaat. Dan loopt hij me vriendelijk tegemoet.
Ik vermoed hier een diehard zeiler, een avontuurlijke einzelgänger. Maar dat alles wordt al snel ontkracht. “Ik heb leren varen door met de Sterke Yerke-vlotten mee te gaan. Daarvoor had ik nooit gezeild.” Inmiddels is hij voorzitter van de stichting Sterke Yerke waarover hij direct uitleg geeft. “We hebben als groep ervoor gekozen om de stichting eerst intern goed te organiseren voordat we naar buiten zouden treden. We hebben commissies en een bestuur samengesteld, notarieel alles vastgelegd en de financiën geregeld. Het stond honderd procent op poten toen de stichting na een jaar hard werken, in december 2019, een feit was.”
Dat het niet langer een vrijblijvend ‘clubje vrienden was met een vlot’ was, bleek en blijkt wel uit het feit dat er met flinke subsidies en sponsorgelden gewerkt wordt. Er wordt serieus gebouwd aan een schip, ook al heet het een vlot, door vaklieden. Elk met een eigen discipline, kennis en ervaring. “In 1974 was er nog geen rolverdeling. We gingen gewoon de zee op met een vlot. Inmiddels heeft iedere betrokkene specifieke taken. Ik werd voorzitter.” Op de vraag waarom nu juist hij komt het antwoord snel. “Omdat niemand anders dat wilde.” Dan volgt een genuanceerder antwoord. “Ik heb geen problemen met het nemen van verantwoordelijkheid. Ik heb die helikopterview die je als leider moet hebben om de boel goed draaiende te houden. Een visie op het verleden, het heden en de toekomst. Daaruit volgen de prioriteiten.” En er is nogal wat werk te doen. Eigenlijk werkt de stichting als een bedrijf. “Dat is het ook. Ik heb jarenlang een eigen bedrijf gehad met veertig mensen in dienst, Reclamebureau Vos & Libert in Leeuwarden. Ik weet hoe het werkt.”
Zijn antwoorden kennen geen twijfel, maar van arrogantie is geen sprake. Johan lijkt vooral de mensen die hij om zich heen heeft te koesteren. “Ik ben iemand die graag in groepen werkt.” Daarmee is de veronderstelling dat hij een eenling zou zijn, ook meteen van de baan. Wie is hij dan wel?
Af en toe heb je shit met elkaar, maar zo is het leven
Johan Vos doorliep kunstacademie Vredeman de Vries in Leeuwarden, koos voor de grafische richting en begon als grafisch vormgever. Eerst bij Bouman Reclame in Leeuwarden en een reclamebureau in Amsterdam, totdat hij in 1976 voor zichzelf begon. “Dat is nog een bijzonder verhaal. Ik had een grote ontwerpopdracht gekregen van ene meneer Schweigmann, die klaarblijkelijk wel wat in mij zag en me een kantoor en een woning aanbood. Het was in de periode dat we met de Sterke Yerke naar Engeland zouden varen. Dat eerste avontuur mislukte, we strandden voor de Scheveningse kust. Ik was heel erg teleurgesteld en verdrietig. Wilde eigenlijk op dat moment even niets meer en durfde ook dat pand niet aan. Er was iets gebeurd met mijn zelfvertrouwen. Dat vertelde ik hem, maar hij was onverbiddelijk. ‘Ik heb honderd procent vertrouwen in jou’, zei hij me.” Het kwam erop neer dat Johan een paar jaar later het pand zelfs kocht en tegen die tijd een bedrijf runde met twee mensen in dienst. “Dankzij dat vertrouwen dat ik had gekregen, was ik doorgegaan. Het was een ongelooflijk lieve man.” Elkaar vertrouwen en ondersteunen is wat Johan in mensen waardeert. “Een bedrijf runnen is een zakelijk gebeuren en dat kan hard zijn. Maar als er ook een vorm van vertrouwen en soms zelfs vriendschap in het spel zijn, kan dat heel goed werken. Je moet soms recht door zee zijn, direct communiceren. Af en toe heb je shit met elkaar, maar zo is het leven. Door duidelijk te zijn, kun je op elkaar bouwen.”
Johan legt uit dat dit bij de groep Sterke Yerke net zo werkt. “We hebben een grote verantwoordelijkheid naar elkaar. We werken met subsidiegevers, sponsoren. Die mensen, en ook de rest van de wereld doen we een belofte. We gaan onderzoek doen naar de vervuiling van de zee. Dat is niet niks. Daar moet je dan honderd procent voor gaan. Dat hele project moet er echt staan.”
Dat dit een direct gevolg is van een idee van een groep vrienden die elkaar nu bijna vijftig jaar geleden weer tegenkwam in de kroeg en ‘iets wilde gaan doen dat hen voor langere tijd aan elkaar zou verbinden’ is nog altijd een bijzonder gegeven. “We dachten dat ook andere vriendengroepen zoiets wel zouden doen, maar we zijn nooit anderen tegengekomen die zulke grote projecten met elkaar aanpakken.”
Dat het project inderdaad zo groot zou worden had niemand kunnen bevroeden. Het vele werk dat het met zich meebrengt, is Johan echter nooit zat. “Welnee, je hoeft maar zeven uur per nacht te slapen. Er rest dan nog zoveel tijd. In het voorjaar van 2020 ben ik met mijn werkzame leven gestopt. Er is bij mij nooit sprake geweest van een zwart gat. Ik kan ook echt niet stilzitten, iets wat ik waarschijnlijk van mijn moeder heb overgenomen. Mijn vader vond gewoon alles leuk wat ik deed. Mijn moeder had iedere zaterdagmiddag macaroni of nasi klaarstaan voor alle Sterke Yerke jongens. Ze was echt betrokken en een heel lieve open actieve en sociale vrouw. Mijn moeder kwam uit een ondernemersfamilie. Ik denk dat ik veel van haar heb.”
Het is die betrokkenheid, laten we het een ‘drive’ noemen, die Johan niet vreemd is. “Toen Thys Wadman, de schrijver van het jeugdboek over Sterke Yerke, de titel van het boek bekend maakte ‘nee heb je, je kun je krijgen’, vond ik dat geweldig. Dat is het! Zo sta ik ook in het leven. Zeg nooit nooit. Bovendien; als je enthousiasme over kunt brengen, heb je de hele wereld te pakken. Dan zijn er geen barrières. Natuurlijk is er voor sommige zaken geld nodig, maar met vriendschap als basis is er heel veel mogelijk. Dan kun je elkaar optimaal inspireren en daarmee ook de buitenwereld.”
Klinkt allemaal heel positief. Is er in zijn leven dan nooit iets misgegaan? “Natuurlijk ben ik als ondernemer ook wel eens op mijn bek gegaan. Ik wilde tekenfilms maken met landelijk bekende producenten. Had in China al promo’s laten maken, maar dat is allemaal niet gelukt. Ook het opzetten van een internetbedrijf is niet succesvol gebleken. Soms mislukt er iets, maar als je het niet probeert, gebeurt er helemaal niks. Ik stap snel over dat soort zaken heen. Ik kijk altijd vooruit en wat ik ervan leerde neem ik mee naar een volgend project.
Van een andere orde was de tocht die Johan met drie anderen over de Waddenzee maakte nadat ze de Sterke Yerke op Terschelling hadden achtergelaten. “Ik voer op een sleepbootje mee van Terschelling naar Harlingen. Het waaide wat, maar de wind wakkerde steeds meer aan en om de haverklap sloeg de motor af. Er ging van alles kapot en het spande erom. Ik stond op een gegeven moment met een mes in mijn handen om een touw door te snijden zodat een vlot te water kon worden gelaten waarmee we van dat bootje af konden. Ik was 27 jaar en zag de dood in de ogen. We hebben het gelukkig gehaald en eenmaal in Harlingen had ik sterk het gevoel dat mijn tweede leven was begonnen. Een heftige ervaring. Maar terugkijkend op mijn leven mag ik heel tevreden zijn. Ondanks het overlijden van mijn zoon.” Dat laatste valt als een mokerslag het gesprek binnen, maar Johan wil er niet meer over kwijt. Hij had het liever niet benoemd, maar bij een gesprek komen dit soort zaken soms toch aan de orde. Het blijft hier echter bij en hij benoemt nog maar eens dat hij een mooi leven heeft, inmiddels samen met zijn vriendin. “Ik ben katholiek opgevoed en weet dat behalve het leven hemels ook de hel kan zijn. Zo zit het nu eenmaal in elkaar.” Zijn tevredenheid leidt ertoe dat hij geen grote dromen meer heeft. Dít is zijn leven. Hij ritst zijn jack dicht en gaat richting de trap. Er moet een vlot afgebouwd. De tijd dringt want het vaartuig moet al gauw het water in. Het is de reden dat Johan dagelijks op de werf te vinden is. “Ik heb al zoveel in mijn leven gedaan. Altijd gewerkt en ik zat ook lange tijd in heel veel besturen op zowel maatschappelijk gebied als in de sport. Van bijvoorbeeld de VVV, de golfclub en tennisvereniging. Daar ben ik allemaal mee opgehouden. Ik wil weer vrij zijn.”
